آب مقطر آزمایشگاهی چیست؟ و چه کاربردی دارد؟
آب مقطر آزمایشگاهی از جمله مواد اصلی است، که در بسیاری از آزمایشگاه ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع آب مقطر، آب خالص و با استفاده از روش تقطیر به دست می‌آید. به دلیل از دست دادن مواد معدنی، ناخالصی ها و یون های موجود در آب، طی روش تقطیر، آب مقطر آزمایشگاهی در مصارف آزمایشگاهی کاربردی گسترده یافته است. چرا که آب مقطر به دلیل ویژگی خالص بودن، با مواد مختلف دیگر واکنش نمی‌دهد.
آب مقطر چیست؟
بسیاری از افراد گمان می‌کنند، که مناسب ترین آب جهت حفظ سلامتی، به صورت تصفیه شده و کاملا خالص است. اما این تصور نادرستی می‌باشد. زیرا بسیاری از املاح موجود در آب های تصفیه شده، برای حفظ سلامتی انسان ضروری و مفید هستند. آب مقطر چیست و چه تفاوت هایی با دیگر آب ها دارد؟ در ادامه به بررسی این پرسش خواهیم پرداخت.
آب مقطر نوعی آب است، که در اثر فرایند تقطیر، ناخالصی ها از آن جدا می‌شود. به عبارتی آب را با استفاده از دستگاهی خاص، می‌جوشانند و تقطیر می‌شود. در پایان پس از جدا شدن ذرات معلق معدنی و گازها آب مقطر حاصل می‌شود. این نوع آب بر اساس میزان تقطیر و نوع آن، می‌تواند تا 95 درصد خالص شود. در نتیجه به طور تقریبی هیچ املاحی در آن وجود نخواهد داشت.
تفاوت آب مقطر با دیگر آب ها
آب مقطر در مقایسه با دیگر آب ها نقطه جوش پایین تری دارد. علاوه بر این به دلیل کم بودن میزان املاح معدنی و ناخالصی های آن، میزان PH آن نزدیک به 7 می‌باشد. این نشان دهنده خنثی بودن آب مقطر است. در حالی که سایر آب های دیگر به دلیل املاح بیشتر، PH بالاتر از 7 دارند. به دلیل فرایندهای حرارتی طی تهیه آب‌مقطر درصد باکتریایی آن نسبت به دیگر آب ها و حتی آب تصفیه شده بسیار پایین‌تر است.
طی فرایند تقطیر حدود 99.9 درصد باکتری موجود در آب لوله کشی از بین می‌رود. کاهش میزان املاح و نیز کاهش بار میکروبی آب در عمل تقطیر، سبب بالاتر بودن قیمت آن در مقایسه با دیگر آب ها شده است. آب مقطر فاقد هر گونه املاح و مواد معدنی است. همچنین عاری از هر گونه کالری و قند نیز می باشد.
موارد کاربرد آب مقطر در آزمایشگاه
آزمایشاتی که در آزمایشگاه انجام می‌شود، بسیار حساس هستند. به همین دلیل وجود کوچک ترین عامل مزاحم و ناخالصی می‌تواند، در فرایند آزمایش و نتیجه آن اختلال ایجاد کند. آب یکی از مواد مهم مورد استفاده در آزمایش های مختلف است. پس خالص بودن آن از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. در نتیجه جهت جلوگیری از تغییر نتایج آزمایش و اختلال آن در فرایند های مورد نیاز آزمایشگاهی از آب مقطر استفاده می‌شود. از جمله کاربرد های آب مقطر در آزمایشگاه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شستشو و استریل ابزار پزشکی
- شست و شوی ابزار آزمایشگاهی
- ساخت محلول های مورد نیاز
- تهیه معرف ها و محلول ها
- ساخت محیط کشت
- اندازه گیری الکترولیت
انواع آب مقطر‌آزمایشگاهی و خصوصیات آن
آب‌مقطر آزمایشگاهی دارای تنوع مختلفی است، که هر یک خصوصیاتی را شامل می‌شوند. این آب به صورت یک بار تقطیر، دو بار تقطیر و سه بار تقطیر در گالن هایی با حجم های مختلف تولید می‌شود. از انواع مختلف آب مقطر در دستگاه هایی نظیر بن ماری و اتو کلاو استفاده می‌شود. همانطور که پیش تر بیان کردیم، آب مقطر به سه نوع مختلف تقسیم بندی می‌شود.
خصوصیات آب مقطر آزمایشگاهی :
- آب مقطر درجه 1 : این آب از خلوص بالایی برخوردار است. در فرآیندهایی که نیازمند حداکثر خلوص، دقت و صحت است. اعم از بافر، تهیه محلول های استاندارد، الکتروفورز، حل کردن سرم‌های کنترل و لیوفیلیزه، کاشت سلول و غربالگری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- آب مقطر درجه 2 : جهت محلول سازی، معرف سازی، آزمایشات سرولوژی و تمامی مواردی که آب درجه 1 مورد نیاز نباشد. مانند بخش های هماتولوژی، بیوشیمی، نوع درجه 3 جهت شست و شو و آب کشی وسایل پلاستیکی و شیشه‌ای، آزمایش های ادرار، مدفوع، فرآیندهای میکروب شناسی، ساختن محیط کشت و بافت شناسی استفاده می‌شود.
بن ماری آزمایشگاهی با آب مقطر
بن ماری آزمایشگاهی وسیله‌ای است، که در ترجمه با اندام حمام آب یا حمام آزمایشگاهی شناخته می‌شود. علت نامگذاری آن این است، که بن ماری عملکردی همانند حمام آب گرم پر از آب دارد و موجب ذوب شدن مواد می‌شود. بن ماری آزمایشگاهی یکی از پرکاربردترین وسایل موجود در آزمایشگاه است. همچنین یکی از بهترین وسایل برای حرارت دادن مواد خطرناکی است، که با در معرض قرار گرفتن شعله مستقیم دچار انفجار می‌شوند. از آب مقطر جهت پر کردن حوضچه بن ماری استفاده می‌کنند. زیرا آب معمولی موجب ایجاد رسوب در آن می‌شود. در نتیجه استفاده از آب مقطر، مناسب تر است.
نکات مهم هنگام استفاده از بن ماری آزمایشگاهی
یکی از مهم‌ترین نکات مربوط به استفاده از بن ماری آزمایشگاهی این است، که نباید بدون وجود آب روشن شود. همچنین پر کردن حوضچه بن ماری تنها با استفاده از آب مقطر امکان پذیر است. آبی که در داخل این دستگاه استفاده می‌شود، باید به صورت مرتب و روزانه تعویض شود. جهت پیشگیری از خراب شدن دستگاه بن ماری آزمایشگاهی لازم است، که المنت های حمام آب در صورت امکان هر هفته تمیز شوند، تا جرمی بر روی آن‌ها باقی نماند. دستگاه بن ماری آزمایشگاهی نباید در معرض جریان تند باد و کولر قرار بگیرد.
حجم آب مصرفی برای استفاده از بن ماری آزمایشگاهی
آب استفاده شده در داخل دستگاه بن ماری باید مطابق دفترچه راهنمای آن در نظر گرفته شود. حجم بیشتر یا کمتر از مقدار ذکر شده در دفترچه راهنما باعث آسیب و اختلال عملکرد دستگاه می شود. به طور معمول سطح آب باید حدود 4 الی 5 سانتی متر از بالای تانک قرار گرفته در داخل بن ماری فاصله داشته باشد.استفاده از مواد سفید کننده، آب دیونیزه شده، اسید و نمک غلیظ، همچنین محلول های دارای کلر زیاد در بن ماری آزمایشگاهی ممنوعیت دارد. محیطی که دستگاه بن ماری آزمایشگاهی در آن قرار دارد، باید از نظر اشتعال دور باشد.
کاربرد بن ماری آزمایشگاهی
بن ماری آزمایشگاهی در آزمایش های مختلف از قبیل سرم شناسی، انکوباسیون صنعتی و دارویی کاربرد دارد. علاوه بر این دستگاه بن ماری آزمایشگاهی دارای مخزنی است، که می‌تواند جهت ذوب کردن مواد منجمد مانند فرآورده های خونی استفاده شود. برای قرار دادن مواد شیمیایی منجمد می‌توانید، با برداشتن درپوش دستگاه، ماده مورد نظر را در آن قرار دهید. در قسمت زیرین این دستگاه، جایگاهی برای تانک آب تعبیه شده است.
چکیده مطالب
آب مقطر آزمایشگاهی یکی از مواد ضروری مورد استفاده در محیط بیمارستان و آزمایشگاه است. در نتیجه با استفاده از آن در زمینه های مختلف می‌توان فرآیندهای مختلفی را انجام داد. رخ شیر، عرضه کننده آب‌مقطر آزمایشگاهی با کیفیت بالا در حجم های مختلف می‌باشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر و خرید آب مقطر آزمایشگاهی می‌توانید، به صورت رایگان با کارشناسان مجموعه رخ شیر ارتباط برقرار کنید.
